Giris ve tarihçe

Besinlere bagli ilk beklenmeyen reaksiyon 2000 yil önce inek sütüne karsidir Hipokrat tarafindan tanimlanmistir. Eski Roma’da çogu kisinin güvenle yedigi bazi besinlerin bazi kisilerde nadir bir hastalik yaptigi belirtilmistir. 1921’de Prausnitz ve Kustner balik alerjisi modeliyle ilk kez alerjik reaksiyonu tanimlamislardir. Balik alerjik bireyin serumunu duyarlanmamis bireye enjekte edip daha sonra serumu intradermal uygulayarak ödem plagi olusturmuslardir. 1950’de ilk kez tek kör plasebo kontrollü 1976’da çiftkör plasebo kontrollü besin yüklemesi çalismalari yayinlanmistir. Besinlere karsi ousan istenmeyen reaksiyonlarin önemli bir kismi besin alerjileridir ve besin ve katki maddelerinin alimina bagli gelisen immunolojik reaksiyonlardir.Besin alerjisi sikligi hayatin ilk yilinda yüksektir. Çocuklarda 3 yasa kadar %8 oraninda görülür.Çocuklarda besin alerjisinin en sik nedeni inek sütüdür. Bir yasa kadar inek sütü alerjisi insidansi % 0.1-2.5 arasinda degismektedir. Adana’da bir yasa kadar inek sütü alerjisi sikligi %1.55 olarak bulunmustur.Süt alerjilerinin 560 i IgE aracilikli olup bunlarin %25 i 2. dekada kadar sürer ve % 35’inde baska alerjik hastaliklar gelisebilir. Non-IgE aracilikli besin alerjileri 3 yas civarinda kaybolur.Ingiltere ve Amerika’da yumurta alerjisi %1.6, yer fistigi % 0.5 oraninda görülür. Atopik egzemalilar arasinda ise besin alerjisi sikligi % 35 oranlarindadir.Çocuklarda besin katki maddesi duyarliligi ise % 0.5-1 arasinda belirtilmistir. Besinlerle olusan reaksiyonlar toksik ve non-toksik olmak üzere iki grupta incelenir (Tablo 1).Normal bireylerde besinler alindiktan sonra barsakta bulunan lenfoid doku (GALT) tarafindan tolerans gelisir. Ayrica gastrointestinal sistemin alinan besinlere karsi bariyeri vardir. Bu bariyerin gelismemesi, immaturitesi besin ile olusan reaksiyonlari artirir.(Tablo 2). Besinlerin kendine ait özellikleri, kisinin atopik bünyesi, besin ve katki maddelerine karsi olusan reaksiyonu etkiler.Besin allerjenleri suda eriyen, glikoprotein yapisinda maddelerdir, molekül agirligi 10-60 kDdur, isi, asit ve proteaza dayaniklidirlar. Çocuklarda en allerjenik besinler inek sütü, yumurta, findik, fistik, balik ve domatestir..Her besin allerjen olabilir. Inek sütü çocukta önemli ve en erken bulgu veren allerjendir. Inek sütünde en az 20 protein vardir. Betalaktoglobulin en önemli allerjen proteindir (Tablo 3).Yumurta beyazi sarisina göre daha allerjenik özelliktedir.Yumurta beyazinda bulunan ovomukoid (Gal d 1) en önemli allerjendir. Diger önemli yumurta allerjenleri ovalbumin (Gal d 2), ovotransferrin (Gal d 3) ve lisosim (Gal d 4)’dür. Yumurta alerjik hastalar tavuk etine pozitif reaksiyon verirler fakat bu hastalar tavuk eti yiyebilirler.Duyarli kisilerde oral tolerans gelisim bozulmasi alinan besine karsi reaksiyon olusmasina neden olur. Besin alerji reaksiyonlari Gell ve Coombs asiri duyarlilik reaksiyonu ile açiklanmaktadir fakat besin asiri duyarlilik reaksiyonu daha da komplike bir reaksiyondur. Tip I asiri duyarlilik reaksiyonu IgE çikagli gelismektedir. Oral toleransin bozulmasi veya gelismemesi sonucu besine spesifik IgE antikorlari yapilir. Bunlar mast hücresi ve bazofillerde bulunan yüksek afiniteli reseptör FCeR1 veya monosit, makrofaj, lenfosit, eozinofil üzerinde bulunan düsük afiniteli reseptörlere baglanirlar. Besin allerjenleri mukozal bariyeri geçip baglanan antikora ulasirlar, bu antikora fab kisminn baglanir. Bu baglanma sonucu mast hücresi aktive olur, histamin, prostoglandin, lökotrienler salinir, salinan bu mediyatörler degisik doku ve organlarda vazodilatasyon, düz kas kasilmasi ve mukus sekresyonuna sebep olur. Bu reaksiyon erken asiri duyarlilik reaksiyonudur. Dakikalar içinde olusur. Aktive olan bu mast hücresinden degisik sitokinler örnegin IL-4, IL-5, IL-6, IL-13 ve PAF salinir ve bunlar IgE orjinli geç alerjik reaksiyonu olustururlar. Nötrofil, eozinofil olay yerine 4-8 saattte gelir, PAF dahil mediatorler, peroksidaz. ECP, EBP salinimina sebep olur. Lenfosit ve monositler 24-48 saatte olusan kronik inflamasyondan sorumludurlar.Besinle meydana gelen reaksiyonlarin bir kismi non-IgE orjinli besin asiri duyarliligidir.