Özgün Araştırma

Yenidogan Yogun Bakim Hemsirelerinin Preterm Yenidoganlara Uygulanacak Terapötik Pozisyonlar Hakkindaki Bilgi Düzeyi

10.4274/jcp.26349

  • Diler Aydin
  • Esra Karaca Çiftçi

Gönderim Tarihi: 18.07.2014 Kabul Tarihi: 17.02.2015 J Curr Pediatr 2015;13(1):21-30

Giris: Preterm yenidoganlarin yenidogan yogun bakim ünitesinde (YYBÜ) yogun stres yasadiklari ilk günlerde gelisimsel bakimlarinda tüm sistemlerinin optimal düzeyde fonksiyonelliginin saglanmasi için çok özel pozisyonlarda yatirilmalari gereklidir. YYBÜ’de pozisyon yönetiminin temel amaci; bebeklerin tedavi/bakim girisimlerinin neden oldugu agri/acidan ve çevreden kaynaklanan stresörlerden etkilenmesini azaltmak, ayni zamanda postürlerini koruyarak stresle bas etmeyi saglamalarini kolaylastirmaktir. Bu çalisma Türkiye’de yenidogan yogun bakim hemsirelerin preterm yenidoganlara uygulanacak terapötik pozisyonlar hakkindaki bilgi düzeylerini belirlemek amaci ile planlanmistir. Gereç ve Yöntem: Arastirma Sanliurfa ilinde YYBÜ’de görev yapan ve çalismaya katilmayi kabul eden 52 yenidogan hemsiresi ile Eylül-Aralik 2012 tarihleri arasinda kesitsel ve tanimlayici tipte yapilmistir. Bulgular: Arastirmaya katilan hemsirelerin %57,7’si intrauterin dönemde fetüsün fizyolojik fleksiyon pozisyonda bulundugunu belirtirken; hemsirelerin sadece %11,5’i YYBÜ’ndeki preterm bebeklere uygulanabilecek terapötik pozisyonlarin prone, supine ve yan yatis pozisyonlari oldugunu belirtmislerdir. Hemsireler YYBÜ’nde preterm bebeklere dogru pozisyon vermenin yararlari olarak bebeklerin stresle basetmelerini yükselttigi (%32,7), bas ve ekstremitelerin dis hat oryantasyonu kolaylastirdigini (%28,8) belirtmislerdir. Pretermlere yanlis pozisyon vermenin zararlarini olarak ise en çok motor ve davranissal bozukluklara (%32,7) ve kalici postür bozukluklarina (%26,9) neden oldugunu belirtilmistir. Amerikan Pediatri Akademisi’nin (APA) önerisi ile preterm bebeklerin yogun bakim ünitesinde (YBÜ) yattigi sürece verilecek pozisyona, hemsirelerin %44,2’si prone pozisyonu; taburcu olduktan sonra ise ani bebek ölümü sendromu (ABÖS) riskinin önlenmesi için verilecek pozisyona, hemsirelerin %25’i supine pozisyonu cevabini vermislerdir. YYBÜ hemsirelerinin %67,3’ü preterm bebeklerin çevresel stresörlere en fazla duyarli olduklari dönemin YYBÜ’ndeki ilk günler oldugu ve %61,5’i ise preterm bebeklerin gelisimleri için vücutlarinin desteklenmesi gerektigini belirtmislerdir. Sonuç: YYBÜ’nde çalisan hemsirelerin, preterm yenidoganlarin YBÜ’nde ve taburculuk sonrasinda uygulanabilecek terapötik pozisyonlar hakkinda bilgileri arttirilmalidir.

Anahtar Kelimeler: Preterm, pozisyon, yenidogan hemsiresi, yenidogan yogun bakim ünitesi, hemsire farkindalik

Giris

Son yillarda saglik teknolojisi ve neonatolojideki gelismeler ile preterm bebeklerin yasam oranlari %50’den %85’e yükselmistir (1). Intrauterin ortamlarindan zamanindan önce ayrilan pretermler, yenidogan yogun bakim ünitesi (YYBÜ) gibi çok farkli bir ortamla karsilasirlar ve uyum süreci yasarlar. Bu süre içinde gelisimsel yetersizlik ve nörolojik bozukluklara yönelik prematüre bebeklerin davranis organizasyonunu saglamada “Bireysellestirilmis Destekleyici Gelisimsel Bakimdan” yararlanilmaktadir. Gelisimsel bakim; isik ve ses yönetimi, pozisyon verme, emzik kullanimi, anne veya bakicinin tensel temasini içeren kanguru bakimi ve uyarici prosedürleri (müzik vb.) bir araya toplayarak uyanik ve dinlenme durum döngülerinin açiklanmasina olanak saglamistir (2-5). Preterm bebekler; organizasyon sistemlerinin henüz tam gelismemis olmasi ve gelisimi için uygun olmayan dis ortama geçmeleri nedenleriyle özellikle çevresel uyaranlara en fazla duyarli olduklari YYBÜ’ne kabul edildikleri ilk günler/haftalarda yogun stres yasarlar (1,2,3,4,5,6,2,3,4,5,6,7). Yenidogan yogun bakiminda ve taburculuk sonrasi prematüre bebegin nörolojik olgunlasmasini desteklemeye yönelik uygulanan gelisimsel bakim ile stres yaratan uyaranlarin azaltilmasi saglanmaktadir (1). Yenidoganlar özellikle bu dönemdeki gelisimsel bakimlarinda merkezi sinir sistemi (MSS) ve diger sistemlerinin optimal düzeyde fonksiyonelliginin saglanmasi için çok özel pozisyonlarda yatmaya gereksinim duyarlar (3,4,4,5,6,4,5,6,7,8). YYBÜ’de pozisyon yönetiminin temel amaci; bebeklerin tedavi/bakim girisimlerinin neden oldugu agri/acidan ve çevreden kaynaklanan uyaranlardan etkilenmesini azaltmak, ayni zamanda postürlerini koruyarak stresle bas etmeyi saglamalarini kolaylastirmaktir (6,7,8,9). Pretermlere uygun ve uygun olmayan pozisyon vermek pretermlerin vücut sistemlerini olumlu ya da olumsuz etkileyebilmektedir (6). Dogru pozisyon verme ile bebeklerin kendi kendini düzenleme sartlari yükseltilerek olusabilecek nöromotor sonuçlar en aza indirilmeye çalisilir. Uygun olmayan pozisyonlar ise pretermlerde motor ve davranissal bozukluklara, uyku-uyaniklik düzensizliklerine, kronik agriya; uzun dönemde ise kalici postür bozukluklarina neden olmaktadir (6). Prenatal dönemde bebekler fizyolojik fleksiyon pozisyonundadir. YYBÜ’de de nöromotor gelisimi ve fleksör tonüsünün gelisimini kolaylastirmak için çesitli pozisyonlar (terapötik) önerilmektedir (5). Terapötik pozisyon (supine, prone ve yan yatis) verme uygulamalari ile normal büyüme ve gelisim kolaylasir, uzun süre ayni pozisyonda kalmasi engellenir, kas deformite ve asimetrisi önlenir, gereksiz enerji harcanmasi ve stres azalir, bebegin dinlenmesine olanak saglanir. Bireysellestirilmis destekleyici gelisimsel bakim kapsaminda bebegin kendini güvende hissetmesi saglanarak bebegin kendi kendini sakinlestirmesi ve fizyolojik stabilite arttirilir. Ayni zamanda bas sekli korunur ve kozmetik deformiteler önlenir (10,11,12,13,14). YYBÜ’de bireysellestirilmis gelisimsel bakim uygulamalari içerisinde yenidogan hemsirelerinin rolü büyüktür. Yenidogan hemsireleri bireysellestirilmis gelisimsel bakim içerisinde pretermlerin YBÜ’lere uyum saglamalari için; yenidoganlarin nöromotor gelisimini destekler sekilde stres bulgularinin, agri ve uykuya geçis sorunlarinin azaltilmasi için çevresel uyaranlarin düzenlenmesinde rollere sahiptirler. Bu nedenle yenidogan hemsirelerinin bireysellestirilmis gelisimsel bakim uygulamalarinda uygun olan ve olmayan terapötik pozisyonlari, uygulanan pozisyonlarin amaçlari, avantajlari ve dezavantajlari vb. konular ile ilgili bilgi sahibi olmasi gereklidir. Bu çalisma Türkiye’de yenidogan yogun bakim hemsirelerin preterm yenidoganlara uygulanacak terapötik pozisyonlar hakkindaki bilgi düzeylerini belirlemek amaci ile planlanmistir.


Gereç ve Yöntem

Arastirmanin Türü ve Yapildigi Yer Arastirma Eylül-Aralik 2012 tarihleri arasinda yenidogan hemsirelerinin pretermlere uygulanacak terapötik pozisyonlar hakkindaki bilgi düzeylerini belirlemek amaciyla kesitsel ve tanimlayici tipte planlanmistir. Çalismanin evrenini Sanliurfa’da üç devlet kurumuna bagli hastane ve üç adet de özel hastanenin YYBÜ’lerinde görev yapan 93 yenidogan hemsiresi olusturmustur. Arastirma; verilerinin toplandigi tarihte hemsirelerin izinde olmasi, ulasilabilme durumu ve arastirmaya katilmayi kabul etmeme gibi nedenlerle 52 yenidogan hemsiresi ile gerçeklestirilmistir. Arastirmada Kullanilan Veri Toplama Araci Arastirmada veri toplama araci olarak, ilgili literatür (10,11,12,13,14,15) taranarak olusturulan “Yenidogan hemsirelerinin pretermlere uygulanacak terapötik pozisyonlar hakkindaki bilgi düzeyleri anket formu” kullanilmistir. Anket formu, hemsirelerin tanitici özellikleri ve YYBÜ’de uygulanacak pozisyonlar, pozisyon verirken kullanilacak materyaller ve taburculuk sonrasi ailelere verilecek egitim içerigi ile ilgili bilgi düzeyini ölçmeye yönelik olarak hazirlanan 31 sorudan olusmustur. Ilk 8 soru yas, cinsiyet, medeni durum, egitim durumu, çalisma yili, YYBÜ’nde çalisma yili, görev yaptigi YYBÜ’sinin düzeyi, YYBÜ hemsireligi egitimi alma durumu gibi hemsirelerin tanitici özelliklerini içermektedir (9-31). Sorularda ise yenidogan hemsirelerinin intrauterin dönemde fetüsün pozisyonu, YYBÜ’nde uygulanabilecek terapötik pozisyonlar, pozisyon vermenin yararlari, zararlari, Amerikan Pediatri Akademisi’nin (APA) YYBÜ’nde ve taburculuk sonrasi önerdigi pozisyonlar, riskli pozisyonlar, “prone” pozisyonunun avantajlari, fizyolojik yararlari, gelisimsel dezavantajlari, en çok kullanilan destek araçlari, özellikleri, yan yatis pozisyonunun tibbi ve gelisimsel avantajlari, dezavantajlari, “supine” pozisyonunun tibbi ve gelisimsel avantajlari, dezavantajlari ve taburculuk egitim bilgileri konusunda düsüncelerini incelemeye yönelik hazirlanmistir. Anketin geçerligini degerlendirmek üzere yenidogan servisinde görev yapan 4 hemsire ile pilot uygulama yapilmistir. Anketler Sanliurfa ilinde devlet kurumu ve özel hastanelerde görev yapan hemsirelere arastirmanin amaci açiklandiktan ve sözlü onamlari alindiktan sonra yüz yüze görüsme yöntemi ile doldurulmustur. Her bir anketin doldurulmasi ortalama 10-15 dakika sürmüstür. Arastirmanin Etik Yönü Arastirmanin yapilabilmesi için; Sanliurfa Il Saglik Müdürlügü’nden ve hastane bashekimliklerinden yazili, hemsirelerden sözlü onam alinmistir. Çalismaya katilmayi kabul eden hemsirelere uygulanan anket formunda arastirmanin amacina ve uygulama sekline yönelik açiklama yapilmis ve yüz yüze görüsme yöntemi ile doldurulmustur. Katilimcilara anket çalismasinda verdikleri bilgilerin gizli tutulacagi konusunda bilgilendirme yapilmistir. Istatistiksel Analiz Veri degerlendirilmesinde SPSS 20.0 (Statistical Package for the Social Sciences) paket programinda analiz edilmistir. Veri degerlendirilmesinde tanimlayici istatistiksel metotlar (frekans, yüzdelik, ortalama, standart sapma) kullanilmistir.


Bulgular

Çalismaya katilan hemsirelerin %28,8’inin 20 yas altinda, %65,4’ünün bekar, %44,2’sinin lisans mezunu, %38,5’inin mesleki çalisma sürelerinin 1-5 yil arasinda, %51,9’unun YYBÜ’nde çalisma süresinin 1-5 yil arasinda oldugu saptanmistir. Arastirmaya katilan hemsirelerin %59,6’sinin 3. düzey bir YYBÜ’nde görev yaptigi, %65,4’ünün yenidogan yogun bakim hemsireligi egitimi almadigi belirlenmistir (Tablo 1). YYBÜ hemsirelerinin %67,3’ü preterm bebeklerin çevresel uyaranlara en fazla duyarli olduklari dönemin YYBÜ’ndeki ilk günler oldugu ve %61,5’i ise preterm bebeklerin gelisimleri için vücutlarinin desteklenmesi gerektigini belirtmislerdir. Arastirmaya katilan hemsirelerin %57,7’sinin intrauterin dönemde fetüsün fizyolojik fleksiyon pozisyonda oldugunu belirtip dogru yanit verdikleri görülmüstür. Hemsirelerin %11,5’i YYBÜ’ndeki preterm bebeklere uygulanabilecek terapötik pozisyonlarin prone, supine ve yan yatis pozisyonlari oldugunu belirtmislerdir. Hemsirelerin %42,3’ü fawler pozisyonun stresli oldugunu belirtmislerdir (Tablo 2). Çalismamizda pretermlere pozisyon vermede destek araçlari olarak hemsirelerin %59,6’si sarilmis battaniyeler, %9,6’si kivrilabilir tampon ve %19,2’si jel yastiklari çogunlukla kullandiklarini belirtmistir. Pozisyon materyallerinin yumusak, pürüzsüz, hareket ettirilebilir, acil müdahaleleri etkilemeyen ve dezenfekte edilebilir olma özelliklerine dogru cevap verenlerin orani ise %15,4’dür. Hemsirelerin YYBÜ’nde preterm bebeklere dogru pozisyon vermenin yarari olarak %32,7’si pretermlerin stresle basetme sartlarini yükselttigi ve %28,8’i bas ve ekstremitelerin dis hat oryantasyonunu kolaylastirdigini belirtmislerdir. Hemsirelerin YYBÜ’nde preterm bebeklere yanlis pozisyon vermenin zarari olarak ise en çok %26,9’u motor ve davranissal bozukluklara ve %32,7’si kalici postür bozukluklarina neden oldugunu belirtilmislerdir (Tablo 2). AAP’nin preterm bebeklerin YBÜ’nde yattigi sürece önerdigi pozisyona hemsirelerin %44,2’si prone pozisyonu; ani bebek ölümü sendromu (ABÖS) riskinin önlenmesi için taburcu olduktan sonra ise %25’i supine pozisyonunun olmasi gerektigini belirtmislerdir (Tablo 2). YYBÜ’nde mekanik ventilatör destegi alan yenidoganlarda ekstremitelerin orta hatta kalmasi için önerilen pozisyona hemsirelerin %32,7’si yan yatis pozisyonunu olmasi gerektigini belirtmislerdir. Tablo 3’te hemsirelerin prone pozisyonuna iliskin bilgi durumlari degerlendirildiginde pozisyonun genel avantaji olarak hemsirelerin %44,2’si ekstrauterin çevrede daha yumusak düzenlemelerle bebegin kendini güvende hissetmesini saglamak oldugunu belirtmislerdir. Hemsirelerin %44,2’si prone pozisyonunun fizyolojik yönden yarari olarak apne ve takipne görülme oranini azalttigini belirtmislerdir. Prone pozisyonunun gelisimsel dezavantaji olarak ise %42,3’ü müdahale edilmez ise yerçekimi ve düz yüzey etkisi ile alt ektremitelerde düzlesme olusacagini belirtmislerdir. Tablo 4’te yan yatis pozisyonuna iliskin bilgi durumlari degerlendirildiginde pozisyonun tibbi avantaji olarak hemsirelerin %57,7’si akciger hastaligi olan pretermlerde pozisyon verildiginde daha iyi oksijenlenmesini sagladigi; %15,4’ü daha iyi bir gastrik bosalma sagladigini belirtmislerdir. Hemsirelerin %34,6’si yan yatis pozisyonunun gelisimsel avantaji olarak gastrik bosalmayi daha iyi sagladigini belirtmislerdir. Hemsirelerin %48,1’i tibbi dezavantaji olarak pretermlerde altta kalan akcigerde atelektazi gelismesine neden oldugu; gelisimsel dezavantaji olarak ise %34,6’si irrite veya hipertonik ekstansiyonu olan pretermlerde kullanimi zor oldugunu belirtmislerdir. Tablo 5’te supine pozisyonuna iliskin bilgi durumlari degerlendirildiginde pozisyonun tibbi avantaji olarak hemsirelerin %42,3’ü pretermlere daha kolay tibbi bakim/gözlem yapilmasini sagladigi; gelisimsel avantaji olarak ise %46,2’si pretermin basini orta hatta (bas, boyun ve gövdenin ayni hizada olmasi) tutmasini ve kafatasinin yan deformiteleri önledigini belirtmislerdir. Hemsirelerin %42,3’ü tibbi dezavantaji olarak pretermlerde daha az uykuya ve daha çok aglamaya neden oldugu; gelisimsel dezavantaji olarak ise %30,8’i pretermin kol ve bacaklarinda pozisyonel deformasyonlara neden oldugunu belirtmislerdir.


Tartisma

Optimal kas iskelet ve nörolojik gelisimini tamamlamadan dogan preterm bebekler postür bozuklugu ve hareket sekilleri yönünden daha çok risk altindadir (3,4,4,5,6,7,8,9,10,4,5,6,7,8,9,10,11). Preterm yenidoganlarin kaslari YYBÜ’nün stresli ortamini kaldiracak düzeyde gelismediginden, çabuk yorulduklarindan ve term yenidoganlar gibi fleksör pozisyonu koruyamadiklarindan intrauterin fetüs pozisyonu gibi fizyolojik fleksiyon pozisyonunda desteklenmelidirler (5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15). Yogun bakimda rutin hemsirelik bakimlarindan biri olan pozisyon verme; yenidoganin genellikle ilk hemsiresi tarafindan uygulanir. Iyi gözlem yapabilen, egitimli bir yenidogan hemsiresi bebek için en dogru ve saglikli pozisyonu vererek yenidogani stresten uzak tutabilir. Çalismada hemsirelerin pozisyonlara iliskin bilgileri degerlendirildiginde hemsirelerin %61,5’i preterm bebeklerin gelisimleri için vücutlarinin desteklenmesi gerektigini ve %57,7’sinin intrauterin dönemde fetüsün fizyolojik fleksiyon pozisyonunda oldugunu belirtip dogru yanit verdikleri belirlenmistir. Hemsireler pretermlere pozisyon verirken literatürde (15) belirtildigi gibi sarilmis battaniyeler, bebek bezi, bendybumper vb. uygun pozisyon destek araçlarini kullanmalidirlar. Pozisyon verme materyalleri cildi koruma açisindan yumusak, pürüzsüz, hareket ettirilebilir, acil durumlarda müdahaleye etkilemeyen ve dezenfekte edilebilir olmalidir (6,7,8,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16). Çalismamizda hemsirelerin çogunlukla sarilmis battaniyeler (6), kivrilabilir tampon (6) ve jel yastiklari (2) kullandigi görülmüstür. Pozisyon materyallerinin özelliklerine dogru cevap verenlerin orani ise %15,4’dür. Çalisma sonuçlarinda hemsirelik bakimlarindan biri olan pozisyon verme konusunda hemsirelerin literatür bilgisine göre bilgilerinin yetersiz oldugu, kullanilan pozisyon verme materyallerinin çesitliligi ve özellikleri konusunda egitilmeleri gerektigi belirlenmistir. Preterm yenidoganin dinlenmesine olanak veren ve nörodavranissal organizasyonunu gelistiren terapötik pozisyonlar prone, supine ve yan yatis olarak siralanmaktadir (6,7,8,9,10,7,8,9,10,11,12,7,8,9,10,11,12,13,14,15). Çalismamizda hemsirelerin %15,3’ü YYBÜ’ndeki preterm bebeklere uygulanabilecek terapötik pozisyonlarin prone, supine ve yan yatis pozisyonlari oldugunu belirtmislerdir (Tablo 2). Aris ve ark.’nin (15) YYBÜ’de çalisan 252 hemsire üzerinde yaptiklari çalismada hemsirelerin %22’sinin preterm bebegin YYBÜ’nde yattigi sürece prone, %23’ünün prone ya da yan yatis pozisyonunu kullanmayi tercih ettiklerini belirtmislerdir. Çalisma sonuçlarimiz hemsirelerin %51,9’u terapotik pozisyon olarak prone pozisyonunu bildikleri belirlenmis olup sonuçlarimiz Aris ve ark.’nin (15) çalismalarinda hemsirelerin en çok kullanmayi tercih ettikleri terapötik pozisyonlara prone pozisyonunu göstermeleri ile benzerlik göstermektedir. YYBÜ’nde yatan pretermlere dogru pozisyon verildiginde genel olarak bebeklerin stresle daha iyi basedebildikleri, ellerini agizlarina götürme gibi davranislari zorluk çekmeden yaptiklari ve elleri gövdelerine yakin tutuldugunda uzun dönemde postür bozukluklarinin önlenebildigi bilinmektedir (6,7,8,7,8,9,10,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17). Chen ve ark.’nin (17) çalismalarinda hemsirelere verilen egitimler ile yenidogan pozisyonlarinda dogru teknigi kullanim orani %63,3’ten %91,4’e yükseldigi belirtilmektedir. Çalismamizda hemsirelerin hiçbirinin YYBÜ’nde preterm bebeklere dogru pozisyon vermenin yararlarini tam olarak bilmedikleri, %15,3’ünün konu ile ilgili bilgisinin olmadigi ve %32,7’sinin ise sadece pretermlerde stresle basetme sartlarini yükseltme konusunda bilgi sahibi oldugu belirlenmistir (Tablo 2). Karadas’in (10) YYBÜ’nde pretermlere verilen pozisyonlar hakkinda hemsirelerin farkindaliklarini arttirmayi amaçladigi çalismasinda da hemsirelerin egitim öncesi sadece %19’unun dogru yanit verdigi belirtilmistir. Pretermlere dogru pozisyon verilmediginde ise uyku düzensizliklerine, kalici postür bozukluklarina, agri, motor ve davranissal bozukluklara neden olmaktadir (6,7,8,7,8,9,10,7,8,9,10,11,12,13,7,8,9,10,11,12,13,14,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18). Çalismamizda hemsirelerin YYBÜ’nde preterm bebeklere yanlis pozisyon vermenin zarari olarak ise en çok %26,9’u motor ve davranissal bozukluklara ve %32,7’si kalici postür bozukluklarina neden oldugunu belirtmislerdir (Tablo 2). Hemsirelerin dogru pozisyon vermenin yararlari ile ilgili bilgileri pozisyonlara göre ayri ayri degerlendirilmistir. Prone pozisyonunun genel avantaji ekstrauterin çevrede daha yumusak düzenlemelerle yenidoganin kendini güvende hissetmesini sagladigi ve yenidoganin gelisim potansiyelini destekledigi bilinmektir (6,7,8,9,10,7,8,9,10,11). Çalismamizda hemsirelerin prone pozisyonuna iliskin bilgi durumlari degerlendirildiginde pozisyonun genel avantaji olarak hemsirelerin %44,2’si ekstrauterin çevrede daha yumusak düzenlemelerle bebegin kendini güvende hissetmesini sagladigini, %15,4’ü yenidoganin gelisimini destekledigini belirterek dogru cevap vermis ve %30,8’i ise ABÖS riskini azalttigini belirterek yanlis cevap vermistir. Prone pozisyonun özellikle preterm yenidoganlar üzerinde oksijen satürasyonu arttirdigi, ventilatör destegi alan pretermlerin daha kisa sürede ventilatörden ayrildigi ve daha az reentübe edildigi, apnenin daha az görüldügü, akciger kapasitesi ve tidal volümlerinin arttigi, akciger kaslarinin güçlendigi, solunumlarinin düzenlendigi, reflüde azalma sagladigi, ürkmeye, titremeye ani hareketlere daha az stresle cevap verdigi gibi fizyolojik yönden olumlu etkilerini gösteren çalismalar bulunmaktadir (6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20). Çalismamizda hemsirelerin %44,2’si prone pozisyonunun fizyolojik yönden yarari olarak apne ve takipne görülme oranini azalttigi belirtilmistir (Tablo 3). Prone pozisyonunun gelisimsel dezavantaji olarak ise %42,3’ü müdahale edilmez ise yerçekimi ve düz yüzey etkisi ile alt ektremitelerde düzlesme olusacagini ve %32,7’si uygun desteklenmediginde uzun dönemde kafatasi deformiteleri olusturabilecegini belirterek literatüre uygun sekilde cevap vermislerdir. Yan yatis pozisyonu ise, prone pozisyonunun kullanilamadigi durumlarda en iyi alternatif olarak özellikle de mekanik ventilatör destegi alan yenidoganlarda ekstremitelerin orta hatta kalmasini sagladigi için tercih edilmektedir (6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21). Gouna ve ark.’nin (19) çalismalarinda pretermlere pozisyon vermenin akciger fonksiyonu arttirdigi ve sol lateral pozisyonun hafif solunum yetmezligi için yüzüstü pozisyona alternatif olarak kullanilabilecegi belirtilmistir. Literatürde yan yatisin fizyolojik yararlari olarak gastrik bosalmanin saglandigi ve tek tarafli akciger hastaligi olan bebekte etkilenen akcigerin üstte oldugu pozisyon verildiginde oksijenlenme oraninin arttirdigi belirtilmektedir (6,7,8,9,10,7,8,9,10,11,12). Gelisimsel açidan yararlarina bakildiginda ise bas ve ekstremitelerin orta hat oryantasyonunu güçlendirdigi, el-agiz, el-yüz, el-el aktivitelerini, eksremitelerde fleksiyonu kolaylastirdigi, eksternal rotasyonlari önledigi belirtilmektedir (6,7,8). Çalismamizda hemsirelerin yan yatis pozisyonunun tibbi avantajlari ile ilgili cevaplarin büyük çogunlugu literatür bilgisi ile uyumlu olmasina ragmen cevap verenlerin oranlari %50’lerin altinda oldugundan bilgi durumlari yetersiz olarak degerlendirilmistir. Gelisimsel avantajlari yönünden degerlendirildiginde ise hemsirelerin %34,6’si gastrik bosalmayi daha iyi sagladigini belirterek yanlis cevap verdiklerinden yetersiz bilgi sahibi olduklari belirlenmistir. Hemsirelerin %48,1’i yan yatis pozisyonunun tibbi dezavantaji olarak pretermlerde altta kalan akcigerde atelektazi gelismesine neden oldugu; gelisimsel dezavantaji olarak ise %34,6’si irrite veya hipertonik ekstansiyonu olan pretermlerde kullanimi zor oldugunu belirtmislerdir. Çalisma sonuçlari kendi içinde degerlendirildiginde hemsirelerin yan yatis pozisyonlari ile bilgi durumlari yetersiz olarak degerlendirilmistir. Fleksiyon pozisyonunu desteklemediginden ve yenidoganlar için stresli oldugundan supine pozisyonu çok tercih edilmemektedir. Preterm bebeklere daha kolay tibbi bakim/gözlem yapilmasi, uyku zamaninin artmasi (hamakta) tibbi avantajlari arasinda yer alirken; bebegin çevresini gözlemini, orta hat pozisyonunu, bebek ve bakim verici ile yüz-yüze iletisimi kolaylastirmasi gelisimsel avantajlari arasinda yer almaktadir (6,7,8,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22). AAP’nin ABÖS’ü azaltmak için taburculuga yakin ve taburculuk zamani önerdigi pozisyondur (10,11,11,12,13,14,15,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23). Çalismamizda hemsirelerin supine pozisyonuna iliskin bilgi durumlari degerlendirildiginde pozisyonun tibbi avantaji olarak %42,3’ü pretermlere daha kolay tibbi bakim/gözlem yapilmasini sagladigi; gelisimsel avantaji olarak ise %46,2’si pretermin basini orta hatta (bas, boyun ve gövdenin ayni hizada olmasi) tutmasini ve kafatasinin yan deformiteleri önledigini belirtmislerdir. Sonuçlar kendi içinde degerlendirildiginde verilen cevaplar literatür bilgisi ile uyumlu olmasina ragmen hemsirelerden cevap verenlerin oranlari yetersiz olarak degerlendirilmistir. Hemsirelerin %42,3’ü tibbi dezavantaji olarak pretermlerde daha az uykuya ve daha çok aglamaya neden oldugu; gelisimsel dezavantaji olarak ise %40,4’ü fleksiyondan çok ekstansiyonu destekledigini ve %30,8’i pretermin kol ve bacaklarinda pozisyonel deformasyonlara neden oldugunu belirterek literatüre uygun sekilde cevap vermislerdir. Hemsirelerin pretermlere uygulanabilecek pozisyonlarin avantaj ve dezavantajlari ile ilgili bilgileri sorgulandiginda gelisimsel hemsirelik bakimlari içerisinde uygulama bilgilerinin yetersiz oldugu gözlenmistir. Literatürde yapilan çalismalarda hemsirelere verilen egitimler ile bilgi düzeylerinde artis saglanabildigi belirtilmektedir (10). APA önerisine göre YYBÜ’lerinde bireysellestirilmis gelisimsel bakim içerisinde preterm bebekler için en uygun yatis pozisyonu prone pozisyondur (11). Bebegin genel durumuna ve durumunun ciddiyetine göre zorunlu hallerde supine ve yan pozisyonu da verilebilmektedir (6,7,8,9,10,7,8,9,10,11,12,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,24). Aris ve ark.’nin (15) çalismasinda yogun bakimdaki gelisimsel bakim içerisinde hemsirelerin %65’i prone pozisyonunda, taburculuk sonrasi ise supine pozisyonunda olmasi gerektigini belirtmislerdir. Peng ve ark. (25) çalismalarinda prone pozisyonunun yogun bakim ortamindaki çevresel faktörleri azalttigini bildirmislerdir. Yine Karadas’in (10) çalismasinda verilen egitim öncesi hemsirelerin %15,2’si prone pozisyonu derken egitim sonrasi oran %93,7’ye kadar yükseldigi belirtilmistir. Çalismamizda hemsireler APA’nin preterm bebeklerin YBÜ’nde yattigi sürece önerdigi pozisyona %44,2’si prone pozisyonu; ABÖS riskinin önlenmesi için taburcu olduktan sonra ise %25’i supine pozisyonunun olmasi gerektigini belirtmislerdir. Çalisma sonuçlari literatür bilgisi ve diger çalisma sonuçlari ile karsilastirildiginda hemsirelerin gelisimsel bakimda pozisyon verme ile ilgili bilgi oranlarinin yeterli düzeyde olmadigi gözlenmistir. Preterm bebek olma ABÖS için risk olusturmakta prone pozisyonunda uyuma ise bu riski büyük oranda arttirmaktadir. Bu nedenle literatürde APA, ABÖS riskini önlemek için tüm preterm bebeklerin taburculuga yakin YYBÜ’nde mutlaka supine yatirilmasi ve bu yatis pozisyonunda yatmayi ögrendikten sonra taburcu edilmelerinin önemi belirtilmektedir (6,7,8,9,10,7,8,9,10,11,12,13,14,15,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,24,25,26). Aris ve ark.’nin (15) çalismasinda hemsirelerin %52’sinin taburculuk egitiminde ailelere pretermlerin supine pozisyonunda yatmasini önerdigi belirtilmistir. Çalismamizda ise YYBÜ’nden taburculuk sonrasi pretermler için yatis pozisyonu olarak hemsirelerin %25’i supine pozisyonunu önerirken, %46,2’si ise yan yatis pozisyonunu önermislerdir. Karadas (10) çalismasinda da hemsirelerin %73,4’ü APA’nin ABÖS riskini önlemek için taburculuktan sonra tüm bebeklere önerdigi pozisyona prone, kurbaga ya da yan yatis diyerek yanlis cevap verirken, bunlarin arasinda büyük çogunlugu (1) yan yatis cevabini vermis egitim sonrasi ise hemsirelerin %93,7’si supine pozisyonu olarak dogru cevap vermistir. Çalisma sonuçlari Karadas’in (10) çalismasi ile preterm yenidoganlara taburculuk sonrasi verilecek pozisyonlar hakkindaki bilgi yetersizlikleri yönünden benzerlik göstermektedir. Çalisma sonuçlarina göre hemsireler pretermlerin taburculuk öncesi ve sonrasi egitimleri pretermlerin supine pozisyonunda yatirmalari konusunda egitilmelidir. Hastaneden taburcu olmadan önce ailelere bebege evde verilecek pozisyonlar ile ilgili egitimde bebegin uyurken supine pozisyonda yatirilmasi, kafa pozisyonunun degistirilmesi, gece uykularinda bebegin besikteki yatma yönünün degistirilmesi, yataginin üzerinde asili oyuncaklarin düzenli olarak bebegin diger tarafina tasinarak bebegin bas pozisyonunu degistirmeye tesvik edilmesi, bebegin uyanikken prone pozisyonda karin üzerinde oynamasinin desteklenmesi, uykudayken bebegin prone pozisyonunu destekleyen araçlar kullanilmamasi, araba koltugu ya da ana kucagi içindeyken bebegin bas ve gövdesinin yanlarinin rulo ile desteklenmesi, araba koltuklari/ana kucaklarinda geçirilen sürenin kisitlanmasi, beslerken bebegin yönünün degistirilmesi ögretilmelidir (6,7,8,9,10,7,8,9,10,11,12,13,14,15). YYBÜ’ndeki prematüre bebeklere bilimsel verilerden yararlanarak pozisyon verilmesi ve bebeklerin yanitlarinin yakinen gözlenmesi, degerlendirilmesi ve gerektiginde bebege özel uygulanmasi yenidogan hemsiresinin rollerindendir. Yenidogan hemsirelerinin, yenidoganlarin kaliteli saglik bakimi alma haklari oldugunu bilerek güncel ve geçerli uygulamalari yakindan izlemeleri önemlidir. Sonuç Çalismamizda yenidogan hemsirelerinin bireysellestirilmis gelisimsel bakim içerisinde önemi olan pretermlere pozisyon verme konusunda yetersiz bilgileri gözlenmektedir. Bu konuda hemsirelerin egitilebilmesi ve farkindaliklarinin arttirilabilmesi için bireysellestirilmis gelisimsel bakim programlari içerisinde uygulama protokollerinin gelistirilmesine ihtiyaç vardir. Ayrica preterm yenidoganlarin gelisiminde önemli rolleri olan yenidogan hemsirelerinin taburculuk öncesi ve sonrasinda yenidoganlara verilebilecek pozisyonlar ve bunlarin avantaj ve dezavantajlari konusunda egitimlerin bireysellestirilmis gelisimsel bakim egitimleri içerisinde daha fazla yer almasi saglanmalidir.


1. Eras Z, Atay G, Sakrucu ED, Bingöler EB, Dilmen U. Yenidogan yogun bakim ünitesinde gelisimsel destek. Sisli Etfal Hastanesi Tip Bülteni . 2013;47:0-97.

2. Kisilevsky BS, Hains SMJ, Jacquet AY, Granier-Deferre C, Lecanuet JP. Maturation of fetal responsesto music. Developmental Science . 2004;7:0-550.

3. Als H, Duffy M FH, McAnulty GB. Effectiveness of individualized neuro developmental care in the newborn intensive care unit (NICU). Acta Paediatr . 1996;416:0-21.

4. Als H, Lawhom G, Brown E, Gibes R, Duffy FH, McAnulty G, et al. Individualized behavioral and environmental care for the very low birth weight preterm infant at high risk for bronchopulmonary dysplasia: NICU and developmental outcome. Pediatrics . 1986;78:0-1123.

5. Sari HY, Çigdem Z. Gestasyon Haftalarina Göre Bebegin Gelisimsel Bakiminin Planlanmasi. DEUHYO ED . 2013;6:0-40.

6. Aydin M. Preterm bebeklerde taburculuk öncesi supine pozisyonda kalma sürecinin degerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Istanbul: Marmara Üniversitesi Saglik Bilimleri Enstitüsü. 0;0:0-0.

7. Aydin D, Yildiz S. Effect of Turkish music that premature infants are made to listen during care on stress, oxygen saturation level and length of hospital stay. International Journal of Human Sciences . 2014;11:0-655.

8. Jarus T, Bart O, Rabinovich G, Sadeh A, Bloch L, Dolfin T, et al. Effects of prone and supine positions on sleep state and stress responses in preterm infants. Infant Behav Dev . 2011;34:0-257.

9. Karadas GE. Yenidogan Yogun Bakim Ünitesinde Çalisan Hemsirelerin Preterm Bebeklere Uygulanacak Terapötik Pozisyonlar Konusunda Farkindalik Düzeyinin Arttirilmasi (Yüksek Lisans Tezi). Istanbul: Istanbul Üniversitesi Saglik Bilimleri Enstitüsü. 0;0:0-0.

10. Madlinger-Lewis L, ReynoldsL, Zarem C, Crapnell T, Inder T, Pineda R. The effects of alternative positioning on preterm infants in the neonatal intensive care unit: A randomized clinical trial. Res Dev Disabil . 2014;35:0-490.

11. JBI Positioning of preterm infants for optimal physiological development Best Practice 2010;. JBI Positioning of preterm infants for optimal physiological development Best Practice . 2010;14:0-0.

12. Halverson K. The Effects of Positioning on Premature Infant Development. Pediatrics CATs. . 2010;0:0-0.

13. Aris C, Stevens TP, LeMura C, Lipke B, McMullen S, Cote-Arsenault D, et al. NICU Nurses&rsquo Knowledge and Discharge Teaching Related to Infant Sleep Position and Risk of SIDS. Adv Neonatal Care . 2006;6:0-281.

14. Grazel R, Phalen AG, Polomano RC. Implementation of the American Academy of Pediatrics recommendations to reduce sudden infant death syndrome risk in neonatal intensive care units: An evaluation of nursing knowledge and practice. Adv Neonatal Care . 2010;10:0-332.

15. Chen CM, Lin KH, Su HY, Lin MH, Hsu CL. Improving the provision of nesting and positioning for prematüre infants by nurses in neonatal intensive care units. Hu Li Za Zhi . 2014;61:0-0.

16. Grunau RE, Linhares MBM, Holsti L, Oberlander TF, Whitfield MF. Does Prone or Supine Position Influence Pain Responses in Preterm Infants at Weeks Gestational Age? Clin J Pain 200420:76&ndash. 32;0:0-0.

17. Gouna G, Rakza T, Kuissi E, Pennaforte T, Mur S, Storme L. Positioning effects on lung function and breathing pattern in prematüre newborns. J Pediatr . 2013;162:0-1133.

18. Chen SS, Tzeng YL, Gau BS, Kuo PC, Chen JY. Effects of prone and supine positioning on gastric residuals in preterm infants: a time series with cross-over study. Int J Nurs Stud . 2013;50:0-1459.

19. Balaguer A, Escribano J, Roqué. Balaguer A, Escribano J, Roqué. 0;0:0-0.

20. American Academy of Pediatrics (AAP), Task Force on Infant Sleep Position and Sudden Infant Death Syndrome. The chanching concept of sudden infant death syndrome: sleeping environment, and new variable to consider in reducing risk. Pediatrics . 2005;116:0-1245.

21. McMullen SL. Transitioning prematüre infants supine: State of the science. MCN Am J Matern Child Nurs 201338(1):8-12. 0;0:0-0.

22. Bhat RY, Hannam S, Pressler R, Rafferty GF, Peacock JL, Greenough A. Effect of Prone and Supine Position on Sleep, Apneas and Arousal in Preterm Infants. Pediatrics . 2006;118:0-101.

23. Peng NH, Chen LL, Li TC, Smith M, Chang YS, Huang LC. The effect of positioning on preterm infants&rsquo sleep-wake states and stress behaviours during exposure to environmental stressors. J Child Health Care . 2014;18:0-314.

24. Dattani N, Bhat R, Rafferty GF, Hannam S, Greenough A. Survey of sleeping position recommendations for prematurely born infants. Eur J Pediatr . 2011;170:0-229.