Dünya Saglik Örgütü çocuk ölümlerinin %55’inde malnutrisyonun katkisinin oldugunu tahmin etmektedir. En çok ölüme neden olan ishal ve solunum yolu enfeksiyonlarinda malnutrisyonun varligi ölüm riskini en az 2 kat artirmaktadir.Beslenme yetersizligi olan bir çocukta klinik bulgular; beslenme yetersizliginin süresi ve siddetine, diyetin kalitesine (enerji yetersizligi, protein yetersizligi, enerji+protein yetersizligi) ve kisisel faktörlere (yas, enfeksiyon, v.b.) göre degisir.Malnutrisyonlu bir çocukta öncelikle beslenme durumu öykü, fizik muayene ve laboratuvar incelemeleri ile degerlendirilmelidir. Öyküde; prenatal ve natal öykü (düsük dogum agirligi gibi), emzirme süresi, ek gidalara baslama, sütten kesme dönemi, hangi gidalar veriliyor ve nasil hazirlaniyorlar, nicelik ve nitelik olarak diyeti nasil, hastanin baska bir hastaliginin olup olmadigi, devamli kullandigi ilaçlar, ebeveynlerinin ve kardeslerinin boy ve agirliklari, ailenin sosyoekonomik ve kültürel durumu ayrintili olarak sorgulanmalidir. Sonrasinda tam bir fizik muayene yapilmali ve antropometrik ölçümleri (agirlik, boy, deri kalinliklari, kol çevresi) yapilmalidir. Bir çocugun büyüme durumu en güzel devamli yapilan ölçümlerle degerlendirilebilirse de, tek bir ölçümle elde edilen degerlerin standartlarla karsilastirilmasi ve bazi hesaplamalarin kullanilmasiyla beslenme durumu hakkinda bilgi edinilmeye çalisilir.Karsilastirmalarda kullanilan en önemli parametreler referans toplumun persentil degerleri ile karsilastirma, medyan referans degere göre ölçümün yüzdesinin hesaplanmasi, referans medyan degerden sapma derecesi (SD skoru veya z-skoru) olarak sayilabilir. Yine “vücut agirligi (kg) / boy (m)2” formülü ile hesaplanan “Body Mass Index” (BMI) sismanlik indeksi olarak kullanilabilir. Akilda tutulmasi gereken bir nokta BMI’in yasla birlikte degisecegidir. BMI, hiperlipidemi, hiperinsülinemi ve hipertansiyon gibi kardiyovasküler hastaliklar için saptanan klinik risk faktörleriyle koreledir. Ayrica, ergenlik dönemindeki degeri orta yaslardaki yüksek lipid düzeyleri ve hipertansiyon ile iliskilidir.z-skoru hesaplanmasinda “(ölçülen deger – yas ve cins için medyan deger) / (yas ve cins için standart sapma)” formülü kullanilir. Burada animsanmasi gereken nokta, standart sapmanin medyan degerin alti ve üstü için farkli olabilecegidir. Z-skoru antropometrik durumun tanimlanmasinda daha kesin bilgi verir. Örnegin 3 persentilin altinda dedigimizde çocuk 3 persentilin hemen altinda bir degere sahip olabilecegi gibi çok altinda bir degere de sahip olabilir. Halbuki z-skoru olarak degerlendirdigimizde, örnegin, ilk durumda -2.1 iken ikinci durumda -3.5 olmasi bize daha çok yol göstericidir. Ayrica z-skoru kullanilmasi istatistiksel karsilastirma yapmak için de avantajlidir.Ideal vücut agirliginin yüzdesi hesaplanirken “(Ölçülen deger – Ideal agirlik) X 100” formülü kullanilir. Ideal agirlik olarak, çocugun simdiki boyunun cins için belirlenen medyan degere (50 persentildeki deger) karsilik gelen yastaki 50 persentil degeri alinir. Bu degerin > 120 olmasi sismanligi, 110-120 arasinda olmasi asiri kilolu olmayi, 6 diski/gün veya dehidrasyon), sepsis, hipotermi/ates, baska bir hastaliginin olmasi, elektrolit anormalliklerinin varligi, sosyoekonomik nedenler olarak sayilabilir. Beslenmenin ilk günlerinde “yeniden besleme=refeeding sendromu” açisindan dikkatli olunmalidir. Refeeding sendromunda diyetle alinan enerjinin artmasiyla birlikte birlikte insülin konsantrasyonu artar ve glukozla birlikte P, K, Mg hücre içine girerler. Dolayisiyla bunlarin serum düzeyleri azalir ve sonuçta istahsizlik gelisir, nöromüsküler anormallikler olur, miyokard kontraktilitesi azalir, hücre içi Ca, Na ve su miktari artar (ödem). Gelisebilecek thiamin eksikligi de tabloyu daha da agirlastirir.Malnutrisyonlu çocugun tedavisini 3 asamada degerlendirebiliriz:1-Baslangiç dönemi (akut faz): 2-10 gün arasinda sürer (Sekil 1). Komplikasyonlarin (dehidrasyon, enfeksiyon, elektrolit anormallikleri v.b.) tedavisi ve beslenmenin baslanmasini içerir. Genel olarak, ödem varliginda 80 kkal/kg/gün enerji ve 80-100 ml/kg/gün sivi, ödem yoksa 100 kkal/kg/gün enerji ve 100 ml/kg/gün sivi miktari ile baslanir. Sodyumdan kisitli (1-2 mEq/kg/gün), potasyumdan zengin (5-7 mEq/kg/gün) bir beslenme seçilir. Fosfor ve magnezyum gereksinime göre verilir.2-Düzelme (rehabilitasyon) dönemi: 2-6 hafta sürer (Sekil 2). Besin alimi artar ve vücut agirligi artmaya baslar. Ödem düzelinceye kadar kisitli enerji, tuz ve sivi devam edilir. Durumda düzelme gözlenince ya da ödemi olmayanlarda durumu stabillesince günlük kalori miktari artirilarak istenen düzeye kademeli olarak geçilir. Sivi miktari da 1 ml/1 kkal olacak sekilde ayarlanir. Bu dönemin sonunda hasta taburculuk için hazir duruma gelir. Taburcu olmadan önce evdeki besin ve beslenme durumuna göre liste hazirlanir. Bakici kisiler beslenme ve besinlerin hazirlanmasi konusunda egitilirler.3-Izlem dönemi: 6-26 hafta. Hastanin taburculugu ve evde izlendigi dönemi kapsar. Malnutrisyonun tedavisi yaninda tekrar gelismesini engelleyici önlemleri içerir. Aralikli olarak hasta evinde izlenir. Asilari düzenlenir.

Kaynaklar